Alimenty to świadczenie pieniężne, które polega na tym, że osoba zobowiązana do ich świadczenia dostarcza osobie uprawnionej środki utrzymania.
Kto jest uprawniony do ubiegania się o alimenty?
Alimenty przysługują przede wszystkim członkom rodziny. Obowiązek dostarczania środków utrzymania obciąża krewnych w linii prostej, najpierw zstępnych (dzieci, wnuków), w dalszej kolejności wstępnych (rodziców, dziadków), a na końcu rodzeństwo.
Prawo do alimentów mają również rozwiedzeni małżonkowie. Dotyczy to jednak jedynie tych osób, które nie zostały uznane za wyłącznie winne rozkładu pożycia. W takiej sytuacji alimenty płaci były współmałżonek.
Ostatnią grupą, która może ubiegać się o alimenty są rodzice, ale również opiekunowie prawni dziecka i osoby, które pełnią nad dzieckiem faktyczną opiekę. Prawo to przysługuje im, jeżeli dziecko mieszka u nich na stałe. W takim przypadku obowiązek świadczenia alimentów obciąża drugiego z rodziców.
Co wpływa na wysokość alimentów?
Wysokość alimentów nie jest określona z góry. Może się ona znacząco różnić, w zależności od konkretnej sytuacji. W praktyce wartość tego świadczenia waha się zwykle od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych.
Na wysokość alimentów wpływają dwa czynniki. Jeden z nich związany jest z osobą uprawnioną do ich otrzymywania, drugi zaś – z osobą zobowiązaną do ich płacenia:
- Usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej – na wzrost wartości świadczenia wpływają m.in. problemy zdrowotne uprawnionego.
- Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego – wpływ na to mają przede wszystkim zarobki osoby zobowiązanej.
Co ważne, wysokość alimentów może z biegiem czasu ulec zmianie. W razie zmiany powyższych czynników, np. poważnej choroby uprawnionego albo znaczącej podwyżki zobowiązanego, ich wysokość może ulec podwyższeniu. Wartość świadczenia może również ulec obniżeniu, jeżeli zajdą okoliczności, które to uzasadniają.
Kiedy przysługują alimenty od członka rodziny?
Obowiązek świadczenia alimentów może dotyczyć członków najbliższej rodziny uprawnionego – najpierw zstępnych, potem wstępnych, a na końcu – rodzeństwa. Oznacza to, że dostarczanie środków utrzymania obciąża najpierw dzieci uprawnionego, a w dalszej kolejności jego rodziców.
W przypadku, gdy istnieje kilku wstępnych lub kilku zstępnych, obowiązek ten ciąży na tych krewnych, którzy są bliżsi stopniem – np. na matce przed dziadkiem, na synu przed wnuczką. Jeżeli stopień pokrewieństwa jest taki sam, np. dotyczy to syna i córki, wówczas każde z nich płaci po połowie, ale w miarę swoich możliwości finansowych. Tym samym przy podobnych możliwościach finansowych zobowiązanych przyjmuje się, że każdy płaci po tyle samo. Jeżeli jednak jedno z rodziców lub dziadków ma niższe dochody i nie będzie miało możliwości opłacenia alimentów w takiej wysokości, drugi zobowiązany zostanie obciążony alimentami w wyższej wysokości. Dzięki temu zaspokojone zostaną potrzeby uprawnionego do alimentów w całości.
Co ważne, rodzeństwo uprawnionego może uchylić się od obowiązku świadczenia, jeżeli jego skutkiem byłby nadmierny uszczerbek dla niego lub jego najbliższej rodziny.
Obowiązek płacenia alimentów przechodzi na osobę dalszą w kolejności (np. z rodzica na dziadka) w dwóch przypadkach:
- gdy zobowiązany nie jest w stanie płacić alimentów,
- gdy niemożliwe jest uzyskanie świadczenia od zobowiązanego.
Warto dodać, że obowiązek alimentacyjny byłego małżonka, który został opisany w kolejnym akapicie, wyprzedza obowiązek innego członka rodziny.
W sytuacji, gdy jeden z rodziców nie opłaca alimentów w pełnej zasądzonej wysokości, normalnym jest, że kieruje się pozew o alimenty przeciwko dziadkom małoletniego. Nie oznacza to jednak, że alimentami obciąża się dziadków (rodziców zobowiązanego do alimentów) w wysokości takiej jak alimenty należne od rodzica niepłacącego. Każda z osób zobowiązanych do alimentacji ma bowiem niejako swój własny obowiązek alimentacyjny i w każdym wypadku od początku ustala się możliwości finansowe zobowiązanego, ale także uwzględnia kolejność obowiązku alimentacyjnego.
Kiedy przysługują alimenty od byłego małżonka?
Osoba, która znajduje się w niedostatku może ubiegać się o alimenty od byłego współmałżonka, jeżeli nie została uznana wyłącznie winną rozkładu pożycia.
Jeżeli jednak w ramach rozwodu uznano jednego z małżonków za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a efektem tego rozwodu jest istotne pogorszenie się sytuacji finansowej drugiej strony, niewinny współmałżonek może ubiegać się o alimenty nawet jeśli nie znalazł się w niedostatku.
Obowiązek płacenia alimentów byłemu małżonkowi wygasa w momencie, gdy uprawniony zawiera kolejny związek małżeński. Jeżeli jednak zobowiązanym jest osoba, która nie została uznana za winnego rozkładu pożycia, co do zasady obowiązek ten wygasa 5 lat po orzeczeniu przez sąd rozwodu.
Czym jest niedostatek?
Niedostatek, w kontekście prawa rodzinno-alimentacyjnego, odnosi się do sytuacji, w której rodzic lub opiekun prawnie uprawniony do alimentów nie jest w stanie zapewnić sobie lub dziecku wystarczających środków finansowych na utrzymanie lub pokrycie podstawowych potrzeb.
Nie chodzi zatem o zapewnienie wszystkich uzasadnionych potrzeb, a o zapewnienie potrzeb całkowicie podstawowych jak wyżywienie czy zakwaterowanie, ale już nie koszty rozrywki lub rekreacji. W przypadku alimentów na dzieci koszty rozrywki lub rekreacji są kosztami uwzględnianymi przy ustalaniu wysokości alimentów.
Kiedy przysługują alimenty na dziecko?
Obowiązkiem rodziców jest wychowanie dziecka, a także troska o jego fizyczny i duchowy rozwój. Ponadto rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się. Dlatego rodzice mają obowiązek płacić alimenty na dziecko, jeżeli te nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Dotyczy to obojga rodziców.
Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy dziecko posiada swój własny majątek i dochody z niego są wystarczające, aby pokryć koszty utrzymania i wychowania dziecka.
Momentem, w którym obowiązek alimentacyjny rodzica wygasa nie jest osiągnięcie przez dziecko pełnoletniości, ale osiągnięcie samodzielności finansowej, która polegać ma na zdolności do samodzielnego utrzymania się. Jeżeli jednak dziecko osiągnie pełnoletniość rodzic może postarać się o uchylenie tego obowiązku, zwłaszcza w sytuacji, gdy dziecko nie uczy się lub gdy dalsze płacenie alimentów wiąże się z nadmiernym uszczerbkiem dla zobowiązanego albo gdy dziecko nie stara się uzyskać możliwość utrzymywania się o własnych siłach.
Jeżeli dziecko mieszka tylko z jednym z rodzicem, co wiąże się ze sprawowaniem przez niego bezpośredniej opieki nad dzieckiem, na drugim z rodziców ciąży obowiązek współuczestniczenia w utrzymywaniu dziecka poprzez płacenie alimentów.
Choć uprawnionym do otrzymania alimentów jest w tym przypadku dziecko, do osiągnięcia pełnoletności jest ono reprezentowane przez opiekuna prawnego. Pełnoletnie dziecko, które nadal ma prawo do alimentów, samo dochodzi swojego prawa, pozywając rodzica.
Ważne, aby pamiętać, że procedura i wymogi mogą się różnić w zależności od konkretnych okoliczności.
Jeżeli masz wątpliwości dotyczące swojego prawa do alimentów, skontaktuj się z nami – odpowiemy na Twoje pytania i przeprowadzimy Ciebie przez cały proces.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej.