Czym jest testament?
Testament jest jedyną w polskim prawie formą rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Można w nim wskazać osoby, które będą dziedziczyć nasz majątek, w tym nieruchomości, pieniądze na koncie, czy nasze przedsiębiorstwa.
Należy jednak pamiętać, że niezależnie od treści testamentu, dzieciom i małżonkowi, o ile nie doszło do rozwodu lub separacji, przysługuje zachowek, czyli pewna część tego, co odziedziczyliby, gdyby nie doszło do sporządzenia testamentu. Wyjątkiem jest tutaj sytuacja wydziedziczenia, które jednak jest możliwe jedynie w skrajnych sytuacjach, związanych z wyjątkowo nagannym zachowaniem dziecka lub małżonka (przesłanki wydziedziczenia nie zależą od subiektywnej opinii spadkodawcy, tylko są wskazane w przepisach).
Testament można w każdej chwili odwołać – zarówno w całości, jak też w części.
Czy każdy może sporządzić testament?
Co do zasady prawo do rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci jest prawem każdego człowieka. Istnieje jednak jedna reguła, które ogranicza tę zasadę.
Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Zdolność taką posiadają osoby pełnoletnie, które nie zostały ubezwłasnowolnione, choćby częściowo. Więcej o ubezwłasnowolnieniu i zdolności do czynności prawnych przeczytasz -> tutaj <-
Kiedy testament jest nieważny?
Istnieje kilka okoliczności, które sprawiają, że testament jest nieważny, nawet jeśli sporządzi go osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Po pierwsze, testament nie może zostać sporządzony, ani odwołany przez przedstawiciela. Musi to być osobiste działanie osoby rozporządzającej swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Po drugie, osoba sporządzająca testament nie może być w trakcie tej czynności w stanie wyłączającym świadome, swobodne podejmowanie i wyrażanie swoich decyzji. Wynika to z tego, że sporządzenie testamentu powinno być świadomym i dobrowolnym działaniem spadkodawcy.
Po trzecie, testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony pod wpływem błędu. Chodzi tutaj o taki błąd, co do którego można powziąć uzasadnione przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie był w tym błędzie, treść przygotowanego przez niego testamentu byłaby inna, albo wręcz nie sporządziłby danego testamentu.
Osoba, która ma w tym swój interes, może powołać się na nieważność testamentu, jeżeli nie upłynęły 3 lata od momentu, gdy dowiedziała się o przyczynie nieważności.
Czy można przygotować wspólny testament z małżonkiem?
Testament jest sposobem na rozporządzenie swoim majątkiem po śmierci. Może on zostać sporządzony jedynie przez jedną osobę. W związku z tym nie jest możliwe przygotowanie wspólnego testamentu przez małżonków. Dotyczy to również tych małżonków, którzy od początku trwania małżeństwa mają wspólność majątkową.
W jaki sposób sporządzić testament?
Najprostszą metodą sporządzenia testamentu, jest napisanie go własnoręcznie na kartce papieru, podpisanie go i opatrzenie datą.
Jeżeli spadkodawca zapomni o dacie, testament jest ważny, o ile spełnia trzy warunki:
- nie ma wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzania tego testamentu,
- treść testamentu nie budzi wątpliwości,
- w razie sporządzenia kilku testamentów – nie ma wątpliwości, co do ich wzajemnych stosunków, a zwłaszcza tego, który jest najbardziej aktualny.
Dla pewności, testament można sporządzić w formie aktu notarialnego.
Czy można sporządzić testament ustnie?
Istnieje również możliwość sporządzenia testamentu ustnie. Procedura ta jest nieco bardziej skomplikowana.
Wygląda to następująco:
- Oświadczenie swojej woli przed wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta, starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem powiatu albo gminy, bądź też przez kierownikiem stanu cywilnego – w obecności dwóch świadków.
- Spisanie protokołu opatrzonego datą.
- Odczytanie protokołu w obecności spadkodawcy i świadków.
- Podpisanie protokołu przez spadkodawcę, osobę, przed którą doszło do oświadczenia (wójt, burmistrz, itd.), a także przez obu świadków.
Możliwość sporządzenia testamentu w ten sposób została wyłączona wobec osób niesłyszących i niemych.
Istnieje jeszcze druga możliwość sporządzenia testamentu ustnie. Dotyczy ona jednak nadzwyczajnej sytuacji i została opisana w dalszych akapitach.
Kto może być świadkiem przy testamencie ustnym?
Przy testamencie ustnym kluczową rolę pełnią świadkowie. To oni dają gwarancję tego, że treść oświadczenia spadkodawcy została właściwie spisana. Dlatego nie każdy może zostać takim świadkiem.
Świadkiem nie mogą być osoby, które:
- nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych,
- są niewidome, niesłyszące lub nieme,
- nie są w stanie czytać i pisać,
- nie znają języka, w którym sporządzany jest testament,
- zostały skazane prawomocnie za składanie fałszywych zeznań.
Ponadto, świadkami testamentu nie mogą być osoby bezpośrednio zainteresowane treścią testamentu, czyli osoby, które są beneficjantami testamentu, a także ich małżonek, dzieci, krewni, powinowaci pierwszego i drugiego stopnia, jak również osoby, które pozostają z nimi w stosunku przysposobienia. W tym przypadku jednak nieważna jest jedynie ta część testamentu, która dotyczy tej konkretnej osoby, chyba że treść testamentu lub inne okoliczności wskazują na to, że bez tego nieważnego zapisu spadkobierca nie zdecydowałby się na sporządzenie tego testamentu.
Testament ustny w razie obawy rychłej śmierci lub na skutek szczególnych okoliczności
Testament może zostać sporządzony ustnie również w razie wystąpienia dwóch nadzwyczajnych sytuacji.
Pierwszą z nich jest obawa rychłej śmierci spadkodawcy. Druga zaś ma miejsce, gdy z uwagi na szczególne okoliczności zachowanie zwykłych, opisanych we wcześniejszych akapitach form testamentu jest niemożliwe albo przynajmniej bardzo utrudnione.
W takiej sytuacji spadkodawca może rozporządzić swoim majątkiem ustnie, jednak wymagane jest, aby nastąpiło to w obecności trzech świadków. Treść oświadczenia woli spadkodawcy zostaje spisana, z podaniem miejsca i daty tego zdarzenia, a następnie podpisana przez osobę sporządzająca testament i świadków.
Jeżeli treść takiego testamentu nie została potwierdzona na piśmie, możliwe jest jej potwierdzenie przed sądem, poprzez zgodne zaznania trzech świadków, a w wyjątkowej sytuacji, na mocy decyzji sądu – dwóch świadków.
Testament ten traci swoją moc, gdy upłynie 6 miesięcy od momentu ustania tych nadzwyczajnych okoliczności. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy spadkodawca umrze. Wówczas testament ten na stałe jest traktowany jak zwyczajny testament i staje się on podstawą dziedziczenia.
Warunki, które obowiązują świadków przy zwykłym testamencie ustnym, obowiązują również przy tym testamencie.
W jaki sposób odwołać testament?
Istnieją trzy zasadnicze sposoby odwołania testamentu:
- sporządzenie nowego testamentu, w którym zostaje zaznaczone, że poprzedni testament zostaje odwołany,
- zniszczenie testamentu przez spadkodawcę (nie spadkobierców!) w celu odwołania go,
- dokonanie zmian w testamencie, z których wynika, że wolą spadkodawcy jest jego odwołanie.
Jeżeli spadkodawca odwoła testament i nie sporządzi nowego, dziedziczenie w razie jego śmierci odbywa się zgodnie z zasadami ustawowymi. W pierwszej kolejności dziedziczą po nim jego dzieci i małżonek, w dalszej zaś rodzice i dalsi krewni.
Co zrobić gdy jest kilka testamentów?
Jeden testament może zostać sporządzony tylko przez jedną osobę. Zgodnie z prawem nie ma więc możliwości, aby jeden testament zawierał wolę kilku spadkodawców. Może jednak istnieć sytuacja odwrotna. Jeżeli spadkodawca sporządzi nowy testament, ale zapomni, albo z innych przyczyn nie odwoła poprzedniego, może mieć kilka testamentów.
W takiej sytuacji z momentem sporządzenia nowego testamentu tracą swoją moc te zapisy, które są sprzeczne z najbardziej aktualnym testamentem. Pozostałe zapisy nadal są jednak w mocy.
Jeżeli masz wątpliwości dotyczące przygotowania testamentu albo swojego prawa do dziedziczenia, skontaktuj się z nami – odpowiemy na Twoje pytania i przeprowadzimy Ciebie przez cały proces:
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej.