Kiedy można ubiegać się o zachowek?
Każda osoba, która jest zdolna do podejmowania świadomych i dobrowolnych decyzji, może dowolnie rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci. Służy do tego testament, w którym spadkodawca powołuje określone osoby do spadku.
Nie oznacza to jednak, że w razie bycia pominiętym w testamencie, bliskim zmarłego nie należy się część spadku. W prawie istnieje bowiem tzw. zachowek, a więc prawo niektórych bliskich zmarłego do otrzymania części swojego udziału. Jest to więc pewne ograniczenie swobody spadkodawcy w określeniu tego, kto będzie po nim dziedziczył.
Prawo do zachowku może pojawić się również w razie dziedziczenia ustawowego, jeżeli na skutek różnych darowizn doliczanych do spadku faktyczny udział danego spadkobiercy jest mniejszy niż wartość zachowku.
Kto może ubiegać się o zachowek?
Zachowek przysługuje zstępnym zmarłego, którzy zostali pominięci w testamencie, a także niekiedy przy dziedziczeniu ustawowym. Chodzi więc o jego potomków (przede wszystkim dzieci), małżonka oraz rodziców.
Bliski zmarłego jest uprawniony do otrzymania zachowku, jeżeli na mocy przepisów prawa byłby uprawniony do dziedziczenia, gdyby nie było testamentu. W przypadku dziedziczenia ustawowego prawo to dotyka osoby, które są spadkobiercami.
W pierwszej kolejności są to dzieci i małżonek, a w dalszej rodzice. Więcej o kolejności dziedziczenia, gdy nie ma testamentu, przeczytasz ->tutaj<-
Jaka jest wysokość zachowku?
Przeważnie zachowek to połowa wartości udziału, który przysługiwałby danej osobie, gdyby nie było testamentu.
Jeżeli jednak osoba uprawniona jest trwale niezdolna do pracy lub jest osobą małoletnią, przysługuje mu nawet 2/3 wartości jego udziału.
Dokładna wartość zachowka jest wyliczana w postępowaniu przed sądem. Zależy ona od wielu czynników, zarówno dotyczących samego majątku (oprócz czystej wartości spadku, na którą składają się aktywa spadku pomniejszone o pasywa, znaczenie mają też m.in. darowizny doliczane do spadku), jak też kręgu osób, które są ustawowo uprawnione do dziedziczenia.
Ubieganie się o zapłatę zachowku
Jak wskazują przepisy: „Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, bądź w postaci świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.
Osoba uprawniona ma na to 5 lat. Termin ten liczy się od dnia ogłoszenia testamentu. Po upływie terminu roszczenie przedawnia się i nie można go już dochodzić.
Kiedy nie można ubiegać się o zachowek?
Istnieje kilka grup osób, które nie mają prawa do zachowku:
- osoby, które zrzekły się dziedziczenia,
- osoby uznane za niegodna dziedziczenia (więcej o tym, kto może zostać uznanym za niegodnego dziedziczenia, przeczytasz ->tutaj<-),
- osoby, które odrzuciły spadek,
- osoby wydziedziczone (więcej informacji o wydziedziczeniu – w dalszej tego artykułu),
- małżonek pozostający w separacji,
- małżonek, jeżeli zmarł przed śmiercią wystąpił z wnioskiem o rozwój lub separację z winy drugiej strony i żądanie to było uzasadnione,
- osoby, które zrzekły się prawa do zachowku.
Powiązany artykuł: Na czym polega wydziedziczenie?
Jeżeli masz wątpliwości dotyczące swojego prawa do zachowku albo chcesz wydziedziczyć osoby, które nie powinny otrzymać Twojego majątku, skontaktuj się z nami – odpowiemy na Twoje pytania i przeprowadzimy Ciebie przez cały proces.
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej.